Tối ưu thời gian dùng pin MTXT

Chọn phần cứng phù hợp là yếu tố then chốt quyết định đến thời gian dùng pin của bạn. Mức tiêu thụ điện năng của MTXT phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, nhưng trong đó nổi bật là CPU, GPU, màn hình và kích thước máy. Các thành phần còn lại có ảnh hưởng nhưng không nhiều, chẳng hạn 2 thanh DDR2 SDRAM 2GB (tổng dung lượng 4GB) tiêu thụ điện năng tương đương 2 thanh RAM 512MB (tổng dung lượng 1GB) hoặc với ổ cứng kích thước 2,5” (loại phổ biến của MTXT) dung lượng khác nhau cũng có mức tiêu thụ điện tương đương. Điều này cho thấy quan niệm cấu hình càng cao càng ngốn nhiều pin không hẳn là đúng trong mọi trường hợp. Nếu bạn là người thường xuyên di chuyển hoặc thời gian dùng pin liên tục từ 7 đến 8 tiếng, hãy nghĩ đến giải pháp dùng pin dự phòng với máy tính đang sử dụng hoặc cân nhắc việc lựa chọn dòng máy siêu di động (ultra-portable) nếu mua mới.

1. Bộ xử lý (CPU)

TDP (Thermal design power) không phải là công suất tiêu thụ của CPU mà là công suất tối đa mà hệ thống tản nhiệt (hoặc quạt làm mát) phải đáp ứng để CPU không quá nóng (overheat). Mặc dù không chính xác lắm nhưng có thể hiểu nôm na TDP là công suất tiêu thụ tối đa của CPU.

Người dùng thường có xu hướng chọn CPU mạnh nhất, thường là… đắt tiền nhất và ngốn nhiều điện năng nhất. Tuy nhiên theo kinh nghiệm ngườ viết thì trừ khi bạn cần dùng MTXT để chơi game “hạng nặng”, xử lý đồ họa hoặc kiến trúc thì với đa số người dùng, 1 CPU đầy đủ chức năng dòng P hay Core i3, i5M có thể đáp ứng đầy đủ yêu cầu.

Xếp theo mức độ tiết kiệm điện năng từ thấp đến cao thì bộ xử lý (BXL) Intel Atom tiêu thụ điện năng rất ít, chẳng hạn Atom Z550 chỉ có TDP tối đa là 2,4W. Intel Atom thường được dùng trong netbook (máy tính sổ tay). Để tiết giảm điện năng tiêu thụ, Atom thường bị cắt giảm bớt tính năng và có hiệu năng khá thấp. CPU siêu tiết kiệm năng lượng như Intel Core 2 Duo L7xxx, Core i3 350UM, v..v.. thường có TDP là 12W, Vcore ở mức 0,7 – 0,8V và xung nhịp dưới 1.5Ghz. Cao hơn 1 chút là Core i7 6xxUM với TDP 18W nhưng vẫn được xếp vào dòng siêu tiết kiệm năng lượng vì chúng tích hợp cả chipset cầu bắc (northbridge) và GPU trong CPU.

Kế đến là các CPU tiết kiệm năng lượng dòng SL có TDP khoảng 17W, chúng thường được cắt giảm một số công nghệ tương đối “cao cấp” như ảo hóa vì ít người dùng cần chạy những ứng dụng nặng nề trên máy tính siêu di động. CPU hỗ trợ đầy đủ tính năng (full-feature) như dòng P, Core i3, Core i5 có TDP cao hơn, khoảng 25W do hỗ trợ các tính năng cao cấp như ảo hóa; Lưu ý là một số CPU dòng Core i3, i5 có TDP lên đến 35W, tuy nhiên con số này bao gồm cả GPU tích hợp. Các CPU hiệu năng cao (high performance) bao gồm dòng T, core i7 M có TDP khoảng 35W (không gồm GPU tích hợp), và đứng đầu bảng là CPU 4 nhân Q9xxx, Core i7 Q với TDP lên đến 45W. Đây là các CPU hiệu năng cao, thích hợp với những cấu hình chơi game, đồ họa hoặc thiết kế.

2. Bộ xử lý đồ họa (GPU)

Hiện nay, ngoài GPU tích hợp (trên mainboard hay trong CPU), nhiều MTXT còn được trang bị GPU rời. Bên cạnh đó, 1 số dòng MTXT còn áp dụng giải pháp card đồ họa chuyển đổi được (switchable graphics), kết hợp giữa card đồ họa tích hợp và card đồ họa rời. Việc chuyển đổi giữa 2 card đồ họa có thể là do người dùng quyết định (các giải pháp dùng switchable graphics của ATI), hoặc tự động khi có yêu cầu về xử lý đồ họa (Optimus của nVidia). Đây là một lựa chọn bạn có thể cân nhắc nếu có yêu cầu cao về thời gian dùng pin nhưng đôi khi vẫn cần năng lực xử lý đồ họa.

Tương tự CPU thì GPU cũng phân thành làm nhiều dòng, tùy hiệu năng và đồng thời cũng là điện năng tiêu thụ. GPU tích hợp Intel HD Graphic (phổ biến là Intel GMA 4500MHD và 5700MHD) với TDP khoảng 12W hoặc thấp hơn (7 - 8W ở chế độ low-power). Khả năng xử lý đồ họa GPU tích hợp khá hạn chế, chỉ thích hợp cho công việc văn phòng và học tập. GPU rời cấp thấp như AMD (ATI) Radeon HD34xx, 43xx và 53xx hoặc NVIDIA Geforce G 210M, 310M cũng có TDP khoảng 12 - 14W, khả năng xử lý đồ họa cao hơn 1 chút so với GPU tích hợp, thích hợp cho nhu cầu giải trí đơn giản.

Kế tiếp là các GPU AMD Radeon HD3650, 46xx, 5470, 6370M hoặc NVIDIA Geforce 410M, 320M có thể đáp ứng hầu hết các game với thiết lập đồ họa ở mức trung bình. GPU tầm trung như AMD HD 46x0M, 5650M hoặc NVIDIA Geforce GT 420M, 335M, 425M, v..v.. đáp ứng hầu hết các game đang có mặt trên thị trường; kể cả các game hạng nặng. Cao cấp nhất (và cũng ngốn nhiều điện năng nhất) là những GPU AMD CrossFire hoặc NVIDIA SLI như HD 6970M CrossFire, GTX 480M SLI. Khả năng xử lý đồ họa của chúng có thể sánh ngang GPU của máy tính để bàn cao cấp, cho phép chơi các game với thiết lập đồ họa mức cao nhất.

Bạn đọc nên chọn màn hình đèn nền LED thay vì đèn nền CCFL. Hẳn nhiều bạn đọc vẫn nhớ nhận định rằng màn hình LED tiết kiệm năng lượng hơn màn hình CCFL nhưng không đáng kể (ID: A1008_120). Về tổng quát thì điều này đúng, tuy nhiên vẫn có một ngoại lệ bạn đọc nên cân nhắc là đối với MTXT siêu di động (ultra-portable). Ở độ sáng trung bình, với cùng kích thước thì màn hình 12.1” đèn nền CCFL tiêu thụ khoảng 4,5W trong khi màn hình đèn nền LED khoảng 3,5W; thấp hơn 1W. Đối với các MTXT bình thường thì 1W không phải đáng kể nhưng với các MTXT siêu di động, 1W có thể tương đương với 30 phút sử dụng hay hơn nữa, giúp bạn hoàn tất công việc tốt hơn.

4. Kích thước MTXT

Ngoài các yếu tố trên, kích thước cũng là một yếu tố quan trọng đối với thời gian dùng pin: màn hình và bo mạch nhỏ gọn sẽ tiêu thụ năng lượng ít hơn. Điểm hạn chế của sự nhỏ gọn là kích thước pin (và đồng thời cũng là dung lượng pin) cũng hạn chế.

Khi mới sử dụng MTXT, hẳn nhiều bạn đọc sẽ ngạc nhiên khi thấy Windows hay phần mềm quản lý pin hiển thị thời gian sử dụng pin còn lại thay đổi thất thường, có thể vừa mới báo thời gian còn 4 tiếng rồi ngay sau đó chỉ còn 2 tiếng rồi lại tăng lên 3 tiếng. Vậy nguyên nhân do đâu?

Trước tiên, chúng ta hãy cùng tìm hiểu một chút về cách Windows tính thời gian dùng pin còn lại này. Thường thì Windows hay phần mềm quản lý pin chỉ đơn giản làm phép toán “chia” dựa trên dung lượng pin còn lại và công suất tiêu thụ của hệ thống. Như vậy, tùy thuộc vào trạng thái hoạt động của hệ thống, chẳng hạn khi bạn truy xuất tập tin thì đầu đọc của ổ cứng phải di chuyển đến vị trí tập tin lưu trữ trên phiến đĩa, CPU phải xử lý kết quả, v..v.. ở chế độ tải nặng, hệ thống sẽ tiêu thụ điện năng nhiều hơn dẫn đến thời gian dùng pin sẽ giảm đi. Sau đó, khi đã hoàn tất các yêu cầu, hệ thống chạy ở chế độ tải nhẹ, điện năng tiêu thụ giảm xuống và thời gian dùng pin sẽ tăng lên. Vì vậy, thời gian dùng pin mà Windows hay phần mềm quản lý cung cấp chỉ mang tính tham khảo. Muốn biết thực sự pin “trụ” được bao lâu phải dựa vào thực tế sử dụng. Như vậy, để kéo dài thời gian dùng pin thì bạn phải giảm công suất tiêu thụ xuống mức thấp nhất có thể và duy trì hệ thống ở trạng thái này.

1. Điều chỉnh độ sáng màn hình

Màn hình là 1 trong những phần cứng ngốn nhiều điện năng nhất. Vì vậy, điều chỉnh độ sáng màn hình phù hợp với môi trường làm việc để mắt bạn không điều tiết quá mức là điều rất cần thiết (như đã nói ở phần trên, đây là ưu điểm của đèn nền LED khi cho độ sáng cao hơn ở cùng mức tiêu thụ năng lượng). Hầu hết phần mềm quản lý điện năng, trong đó có Power Options của Windows 7 đều có khả năng tự điều chỉnh độ sáng khi máy tính chuyển sang sử dụng pin. Ngoài ra, bạn cũng nên thiết lập thời gian để màn hình tự giảm độ sáng xuống thấp nhất và tắt sau 1 khoảng thời gian không dùng máy. Kinh nghiệm thực tế cho thấy thiết lập để giảm độ sáng sau 3-5 phút và tắt sau 10 phút là phù hợp.

2. Giữ Windows khỏe mạnh

Windows là “phần mềm” quan trọng nhất và ảnh hưởng rất nhiều đến thời gian dùng pin. Khi Windows trở nên chậm chạp do cài đặt quá nhiều ứng dụng, “rác” phát sinh trong quá trình sử dụng sẽ ngốn bộ nhớ nhiều hơn, ổ cứng phải truy xuất liên tục, CPU phải hoạt động ở mức cao sẽ làm tăng công suất tiêu thụ. CCleaner (miễn phí), Your UnInstaller, Ace Utilities sẽ giúp bạn gỡ bỏ ứng dụng không cần thiết, dọp dẹp “rác” để giữ Windows khỏe mạnh. Ngoài ra, bạn cũng có thể cân nhắc việc cài mới hoàn toàn tùy “sức khỏe” của Windows.

Nếu có yêu cầu cao về thời gian dùng pin và không bị ràng buộc về hệ điều hành (HĐH), bạn có thể chọn Windows XP thay cho Vista hay Win 7. Hệ điều hành 10 năm tuổi này vẫn đủ đáp ứng hầu hết nhu cầu người dùng và dùng pin tiết kiệm hơn so với các “đàn em” bóng bẩy. Một số thử nghiệm trên cùng MTXT cho thấy XP có thời gian dùng pin lâu hơn 20-30% so với Win 7 do nó nhẹ hơn và ít ngốn tài nguyên hơn. Đáng tiếc là hiện nay, Microsoft và nhiều nhà sản xuất MTXT đang dần “bỏ rơi” HĐH này.

Việc để những ứng dụng chạy thường trực sẽ chiếm dụng tài nguyên hệ thống, làm lãng phí điện năng và giảm thời gian dùng pin. Theo kinh nghiệm của chúng tôi, ứng dụng bạn cần quan tâm là trình duyệt web, đặc biệt là Firefox. Giải pháp tạm thời là đóng các trang web (hiển thị dưới dạng tab) sau khi sử dụng, đặc biệt là các trang web có nhiều hình ảnh động hay các trang web giải trí hay thậm chí là đóng hoàn toàn để giải phóng dung lượng RAM chiếm dụng và trình duyệt làm việc một cách “nhẹ nhàng hơn”.

Ngoài ra, bạn có thể chọn cách “bền vững” hơn là tắt bớt các ứng dụng và các dịch vụ (service) khởi chạy cùng quá trình Windows khởi động. Rất nhiều tiện ích có khả năng làm việc này, chẳng hạn như Ace Utilities hoặc Soluto.4. Tắt thiết bị không dùng đến

Ngay cả khi không dùng đến, các thiết bị này vẫn tiêu thụ 1 lượng điện năng (dù nhỏ) để duy trì trạng thái sẵn sàng hoạt động. Do đó, bạn nên bỏ tắt các thiết bị chưa dùng đến như Bluetooth, WiFi, các thiết bị kết nối qua cổng USB như bút nhớ, chuột, headphone.

Vista và Win 7 quản lý điện năng tốt hơn so với XP, đặc biệt là chế độ Sleep. Ở chế độ này, máy tính chỉ giữ cho RAM hoạt động, còn tất cả các linh kiện khác đều ở trạng thái nghỉ, do đó công suất tiêu thụ thường rất nhỏ (dưới 1W). Bạn cũng nên sử dụng chế độ Sleep thay cho Hibernate hay Shutdown khi không sử dụng máy tính trong khoảng thời gian ngắn (dưới 1 tiếng). Thay cho việc mất nhiều điện năng để tắt máy, khởi động máy rồi tải lại nội dung từ ổ cứng vào RAM thì trong khoảng thời gian đó, máy tính chỉ mất khoảng 1W điện năng để duy trì dữ liệu trên RAM. Cách mà người viết thường dùng khi phải đi ra ngoài là tắt các ứng dụng không cần thiết, chuyển MTXT sang chế độ Sleep và rút nguồn adaptor. Khi đến nơi làm việc, MTXT đã sẵn sàng làm việc ở chế độ tiết kiệm pin chỉ sau vài giây.

Driver (trình điều khiển phần cứng) không chỉ giúp HĐH nhận dạng và làm việc tốt với thiết bị, phần cứng mà còn giúp chúng sử dụng năng lượng một cách hiệu quả. Một ví dụ điển hình là lỗi driver card đồ họa switchable graphics dùng cho Win 7 của dòng MTXT Lenovo Thinkpad T400/T500 làm máy tính tự “thức giấc” ở trạng thái Sleep, Hibernate và cả 2 card đồ họa (tích hợp và rời) hoạt động cùng lúc. Việc này dẫn đến công suất tiêu thụ có thể tăng gấp đôi so với bình thường và làm giảm đáng kể thời gian dùng pin. Hãy theo dõi và cập nhật những driver tốt nhất (có thể là mới nhất) cho máy tính từ website NSX.

Ghi chú: phần lớn MTXT dòng consumer (người dùng phổ thông) đều dùng driver do NSX thiết bị phần cứng cung cấp, chẳng hạn card đồ họa có thể dùng driver tải trực tiếp từ website của AMD, Intel hoặc NVIDIA. Driver này có thể giúp phần cứng hoạt động tốt nhưng nếu xét tổng thể trên toàn hệ thống thì chúng chưa chắc đã tối ưu. MTXT dòng business (người dùng doanh nghiệp) được chăm chút kỹ hơn khi NSX kiểm tra và chỉnh sửa lại cho phù hợp với đặc thù sản phẩm của mình; Đôi khi những chỉnh sửa này tuy nhỏ nhưng đem lại lợi ích lớn với người dùng. Kinh nghiệm cho thấy bạn nên “ưu tiên” chọn driver NSX máy tính trước khi tìm driver từ NSX thiết bị phần cứng.

7. Cân nhắc khi cập nhật phần mềm

Trái ngược với lời khuyên bên trên nhưng thực tế là phần mềm phiên bản mới có thể ảnh hưởng khá nhiều đến thời gian dùng pin. Ngoài những tính năng mới hữu ích, những hiệu ứng “màu mè” không cần thiết của phiên bản mới sẽ chiếm dụng đáng kể tài nguyên hệ thống, chẳng Yahoo! Messenger phiên bản 11 không chỉ cần nhiều RAM hơn mà còn thường xuyên sử dụng CPU ngay cả khi người dùng chưa đăng nhập. Vì vậy, nếu không cần đến những tính năng mới, hãy cân nhắc giữ lại phiên bản cũ với những phần mềm thường xuyên sử dụng.

NHỮNG LỰA CHỌN KHÁC

Trên thực tế, công suất tiêu thụ của ổ cứng thể rắn (Solid State Disk - SSD) không thấp hơn so với ổ cứng HHD truyền thống; thậm chí 1 số SSD đời đầu còn ngốn nhiều điện năng hơn. SSD không giúp cải thiện đáng kể thời gian dùng pin của MTXT nhưng ở 1 khía cạnh khác, nó giúp cho bạn làm được nhiều việc hơn, cải thiện đáng kể hiệu suất hệ thống do có ưu thế vượt trội về tốc độ truy xuất dữ liệu so với ổ cứng HHD. Không chỉ nhanh hơn, SSD còn mát hơn và vì không có bộ phận chuyển động như HDD nên dữ liệu của bạn sẽ an toàn hơn rất nhiều khi máy tính bị rơi hay va đập. Trở ngại lớn nhất của SSD hiện nay là tỷ lệ giá/dung lượng vẫn còn rất cao so với HDD truyền thống.

Vấn đề “hạ áp” (undervolt) CPU đã được đề cập đến trong bài viết “Undervolting CPU – giải pháp tản nhiệt hiệu quả cho MTXT của bạn, ID: A1005_117”. Lợi ích lớn nhất của undervolt chính là giảm nhiệt cho CPU và nó cũng giúp kéo dài thời gian dùng pin từ 15-20 phút so với thông thường. Đáng tiếc là hiện tại vẫn chưa có giải pháp cho phép undervolt các CPU dòng Core i và Intel cũng không công bố bất cứ tài liệu nào về việc này.

Bài viết này hy vọng đem đến cho bạn một cái nhìn tổng quát về việc kéo dài thời gian sử dụng pin của MTXT. Việc tối ưu hóa MTXT để khai thác tối đa khả năng của pin là một việc làm đòi hỏi kiên nhẫn và một chút tìm tòi, nhưng nó thật sự đáng giá khi bạn phải thường xuyên di chuyển với MTXT của mình.
Bên cạnh đó thì việc sử dụng pin một cách “tiết kiệm” đôi khi đem lại hiệu quả bất ngờ là thay đổi thói quen làm việc, bạn sẽ tập trung vào mục tiêu chủ yếu và không bị phân tán bởi nhiều thứ khác.
Chúc bạn thành công!